17 Αυγούστου: Στους βαμμένους από το αίμα των αγωνιστών δρόμους της Κοκκινιάς.

Δημοσιεύτηκε στις Πέμπτη, 16 August 2018 12:07

Πλατεία Αγίου Νικολάου

Ο χώρος όπου βρισκόμαστε βάφτηκε συχνά με αίμα κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, καθώς οι Γερμανοί κατακτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους χρησιμοποίησαν την κεντρική πλατεία της πόλης μας και ως χώρο εκτελέσεων προς “φρόνηση και παραδειγματισμό”. Όμως ο ανυπότακτος λαός της πόλης μας, όχι μόνο δεν πτοήθηκε από τις τρομοκρατικές πράξεις των κατακτητών και των δοσίλογων, άλλα έδωσε και έναν άλλον συμβολισμό σε αυτήν την πλατεία, καθώς εδώ το ΕΑΜ, με μπροστάρη τους κομμουνιστές διοργάνωνε τις πιο σημαντικές του απαγορευμένες από τους κατακτητές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις, όπως για παράδειγμα η συγκέντρωση για την εθνική επέτειο, την 25η Μαρτίου του 1944.

   Οι δυνάμεις των κατακτητών, ταπεινωμένες από την ηρωική δράση του ΕΛΑΣ και όλου του κοκκινιώτικου λαού στις μάχες που έδωσαν στις 6 και 7 Μάρτη 1944, για να τονώσουν το καταρρακωμένο ηθικό των συνεργατών τους και ελπίζοντας ότι έτσι θα τρομοκρατήσουν και θα καθυποτάξουν την ανταρτομάνα Κοκκινιά εκτέλεσαν εδώ στις 8 Μαρτίου 1944 τους:

Κρασόπουλο ΣάββαΠαπάζογλου Τριαντάφυλλο, τον 33χρονο εργάτη, ποδοσφαιριστή και μέλος του τιμημένου ΚΚΕ Πατεράκη Στέφανο, τον 27χρονο Σερρά ή Σεφρά Λευτέρηκαι τον Φραγκούλη Δημήτρη. Κατά μια άλλη εκδοχή (Κ. Κρομμύδας “Κοκκινιά – Χρονικό 1934-1944)) μαζί τους εκτελέστηκε και ο Κώστας Γεωργούλης.

 Εδώ εκτέλεσαν και τον 19χρονο Ιωσηφίδη Αντώνη του Δημητρίου και της Ελένης στις 29/5/1944.

  Λίγους μήνες αργότερα, στις 3 Αυγούστου και πάλι στο σημείο αυτό (Γέμελου και Πλ. Αγ. Νικολάου) εκτελέστηκε το μέλος του ΕΑΜ Αγιότατος ή Αγιόμματος Παναγιώτης, σε ηλικία 41 χρόνων.

  Στο μπλόκο της 17ης Αυγούστου, στο ίδιο σημείο ξεκίνησαν οι πρώτες εκτελέσεις. Όπως μας πληροφορεί ο Δημήτρης Λιάτσος για τα γεγονότα του Μπλόκου της Κοκκινιάς “ Στην οδό Γρεβενών και Αμερικανίδων Κυριών καίνε δυο σπίτια. Άλλο ένα στην οδό Ηλιουπόλεως. Όσοι περνούν από την Πλατεία Αγίου Νικολάου αντικρίζουν δύο πτώματα. Είναι οι πρώτοι νεκροί. Το ένα είναι του Αρμένη του Απός.”

 Το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ καταθέτει στεφάνι ως ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης στους νεκρούς ήρωες του λαού μας. 

Μνημείο Ομήρων Κατοχής (παλιό Νεκροταφείο Νεάπολης)

Mνημείο των ομήρων της κατοχής στα ναζιστικά στρατόπεδα της Γερμανίας.

Οι Γερμανοί κατακτητές και οι ντόπιοι συνεργάτες τους, αποτελειώνοντας το αποτρόπαιο έργο τους στην Κοκκινιά στις 17 Αυγούστου 1944, γύρω στις 4 το απόγευμα, εγκαταλείπουν την πόλη σέρνοντας μαζί τους και μια τεράστια φάλαγγα χιλιάδων Κοκκινιωτών, που τους έκλεισαν στο κολαστήριο του Χαϊδαρίου. Από αυτούς, 1.500 περίπου στάλθηκαν όμηροι στα στρατόπεδα εξόντωσης του γερμανικού Ράιχ, απ' όπου πολλοί δεν γύρισαν ποτέ.

Στη μνήμη των ομήρων της πόλης μας, της χώρας μας, αλλά και στη μνήμη των Γερμανών αντιφασιστών και των ομήρων όλων των κατακτημένων λαών της Ευρώπης, που εξοντώθηκαν από το φασισμό, το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ καταθέτει στεφάνι.

Πλατεία Διαμάντως Κουμπάκη

Η 19χρονη Διαμάντω Κουμπάκη ήταν μια από τις πρωταγωνιστικές μορφές της μάχης που έδωσαν οι Κοκκινιώτες ΕΛΑΣίτες με τους Γερμανούς κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους, στις 17 Αυγούστου 1944, εδώ στην περιοχή της Νεάπολης.   

   Σε αυτήν την μάχη και στην ηρωίδα Διαμάντω αναφέρεται και η μαρτυρία της Νεαπολιώτισσας Μαγδαληνής Λιόρα (το γένος Γούτη), όπως την κατέγραψε ο συναγωνιστής Κώστας Κρομμύδας:

“Την παραμονή του Μπλόκου στην περιοχή μας είχαν απομείνει δύο ομάδες. Η μία με τον Θόδωρο Μακρή που είχε παραμείνει με άλλους εννιά – δέκα στη Μάντρα του Κόκκινου. Η άλλη με τη Διαμάντω Κουμπάκη με οχτώ ως εννιά ακόμα, σ' ένα σπίτι της οδού Αγαμέμνονος, παραβαίνοντας τη διαταγή των γερμανοτσολιάδων να παρουσιαστούν στην Πλατεία της Οσίας Ξένης. Όταν λοιπόν οι γεμανοπλυντζανόπουλοι πληροφορημένοι από τους καταδότες άρχισαν να χτενίζουν την περιοχή τρεις-τρεις, τέσσερις-τέσσερις μαζί έφτασαν και στη μάντρα του Κόκκινου, γύρω στις 9 η ώρα. Η ομάδα του Μακρή, μπροστά στον κίνδυνο να περικυκλωθεί, έριξε μια ριπή πολυβόλου εναντίον τους με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ο επικεφαλής αξιωματικός των Γερμανών. (...) Λένε (...) πως ο αξιωματικός αυτός πέθανε και οι Ναζίδες λύσσαξαν από το κακό τους, βάλθηκαν να πάρουν το αίμα τους πίσω. (...) Φεύγοντας (...) ο Μακρής κι η ομάδα του, έπεσε πάνω σ' άλλους Γερμανούς, στη ρεματιά ανάμεσα Νεάπολης και Αμφιάλης. Τα παιδιά πολέμησαν παλικαρίσια τους πολυάριθμους φασίστες, αλλά τελικά έπεσαν ηρωικά ο Μακρής, ο Ιταλός Μάριος κι άλλοι τέσσερις που τα ονόματά τους δεν μαθεύτηκαν. Ακόμα τραυματίστηκαν ο Βαγγέλης Πρωτονοτάριος, γλύτωσαν μονάχα ο Σπύρος Δημάκος, ο Τάσος Ηλιάδης, ο Καρεκλίδης, γνωστότερος ως Μπανανάκιας κι ένας ακόμα άγνωστος μέχρι σήμερα...”

Και συνεχίζει η γερόντισσα τη μαρτυρία της: “ Όμως εκείνες οι μέρες που λέτε πλακώνουν σαν βραχνάς το στήθος μου και θαρρώ πως βλέπω μπροστά μου την άλλη ομάδα με τη χρυσή μου τη Διαμάντω να ξεφεύγουν από το καταφύγιό τους και να κατηφορίζουν. Μόλις όμως φτάσανε στη διασταύρωση Κοραή και Αθηνών (σ. σ. σημερινή Γρ. Λαμπράκη) βλέπουν αντίκρυ τους πολλούς γερμανοτσολιάδες από τη γωνιά του σπιτιού της Ελένης Τασκεράνη. Για να μην πέσουν απάνω τους, προσπάθησαν όλοι, εξόν από τη Διαμάντω, να ξεφύγουν από το πίσω μέρος των σπιτιών. Δεν ξέρουμε κι εδώ αν τελικά σκοτώθηκαν ή γλίτωσαν. Στα βιβλία (σ.σ. εννοεί το βιβλίο του Δ. Λιάτσου “Το μπλόκο της Κοκκινιάς”) γράφτηκε πως τα παιδιά αυτά σκοτώθηκαν. Η Διαμάντω πρόλαβε και χώθηκε στο σπίτι της Καίτης Μυράτ, οδός Τροίας και Αθηνών, που χτυπήθηκε αμέσως από όλμους με αποτέλεσμα να τραυματιστεί πολύ βαριά η νοικοκυρά. Τα τρία μικρά παιδιά της βγήκαν στους δρόμους και με σπαρακτικές φωνές ζητούσαν βοήθεια για τη μάνα τους από τους γειτόνους. Οι Γερμανοτσολιάδες όμως στο μεταξύ είχαν ορμήσει σαν άγρια θεριά στην αυλή για να δώσουν την χαριστική βολή στην Καίτη Μυράτ, αλλά και για να βουτήξουν το μεγάλο ψάρι που ξέφευγε τόσον καιρό από τα χέρια τους.

   Η Διαμάντω δεν πόνεσε από το άγριο ξύλο των τσολιάδων. Πονούσε πιο πολύ για τη νεκρή φίλη της: “Αχ, τι σου έκανα Καίτη μου! Δεν έπρεπε να μπω στο σπίτι σου.” “Σκάσε μωρή πουτάνα,παλιοκομμούνα κι ακολούθα μας στο καμιόνι” ούρλιαζαν τ' ανθρώπινα κτήνη και μεθυσμένοι από το θρίαμβό τους σκότωσαν δυο απλοϊκούς ανθρώπους που βρέθηκαν στο δρόμο τους: τ' αδέρφια Αρτέμη και Νικολή Αλιφραγκή. Και τότες σφίγγοντας στην αγκαλιά μου τα τρία ορφανά παιδάκια της καλής μου γειτόνισσας, παρακολουθούσα τους άνανδρους φασίστες να τραβολογούν σ' όλους τους δρόμους την άμοιρη Διαμάντω και να γαυγίζουν με καμάρι: “Πιάσαμε την καπετάνισσά σας! Πιάσαμε την καπετάνισσά σας!...” Έτσι την πήγαν κι αυτή στην πλατεία της Οσίας Ξένης και την εκτέλεσαν μαζί με τον επονίτη Λεωνίδα Μαραθρεύτη, που η Διαμάντω βλέποντάς τον να λυγίζει κάποια στιγμή, του χάρισε ένα φωτεινό χαμόγελο και του φώναξε σαν να ήταν αυτή ο άντρας: “Σύντροφε, μια ζωή τη χρωστάμε που τη χρωστάμε. Τι πιο ωραίο να την δώσουμε για τον αγώνα!”

Το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ καταθέτει στεφάνι, τιμώντας στο πρόσωπο της Διαμάντως όλες τις αγωνιστικές μορφές γυναικών, όλες τις ηρωίδες όπως η Αθηνά Μαύρου, η Καπουσούσογλου Βασιλεία, η Λεμονή Χρυσάνθη και εκατοντάδες άλλες, που ανέδειξε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας και το τιμημένο ΚΚΕ στην πόλη μας.

“Αρμένικα” Νεάπολης (γήπεδο Ιωνικού)

Σε αυτήν την περιοχή, στην τότε “μάντρα του Κόκκινου” (Ακροπόλεως και Αισώπου) οι Γερμανοί κατακτητές και οι συνεργάτες τους εκτέλεσαν το απόγευμα της 17ης Αυγούστου 1944 46 Κοκκινιώτες, που τους μετέφεραν εδώ από την πλατεία της Οσίας Ξένης. Λίγες ώρες νωρίτερα είχαν διαπράξει στην ίδια περιοχή και ένα ακόμα αποτρόπαιο έγκλημα: Λυσσασμένοι από την αντίσταση που πρόβαλαν εδώ μαχητές του ΕΛΑΣ, που είχε ως αποτέλεσμα και τον σοβαρό τραυματισμό Γερμανού αξιωματικού, πυρπόλησαν τον τότε αραιοκατοικημένο συνοικισμό, με αποτέλεσμα να κάψουν 95 σπίτια (πάνω από 130 νοικοκυριά) και να μείνουν άστεγοι 500 περίπου άνθρωποι. (Γι αυτό και η γειτονιά αυτή ήταν για χρόνια γνωστή ως “τα καμένα”.)  Έκαψαν μέσα στα σπίτια τους τον Ηλία Μαλάνα  (Περσεφόνης 15) και τον Αχιλλέα Τριγώνη (Αγαμέμνονος 13).

   Αλλά και όσοι προσπάθησαν να γλιτώσουν από τη φωτιά ήταν έρμαια των διαθέσεων των εγκληματιών. Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία του Δημήτρη Χάρου, όπως την κατέγραψε η εφημερίδα “Η Κοκκινιά μας” στις 19/8/1945, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από το αποτρόπαιο έγκλημα.

   Ο Δημήτρης Χάρος, μαζί με τον αδελφό του Αλέξανδρο ήταν από αυτούς που οι κατακτητές επέτρεψαν γύρω στις 3 το απόγευμα να εγκαταλείψουν την Πλ. Οσίας Ξένης και γύρισαν στη γειτονιά τους την ώρα που αυτή καίγονταν. Λέει ο ίδιος: “Πήγαμε και κλειστήκαμε στο σπίτι μας. Σε μισή ώρα έφτασαν τέσσερα αυτοκίνητα γεμάτα Κοκκινιώτες πιασμένοι από την πλατεία της Οσίας Ξένης. Τους πήγαν στη μάντρα που βρίσκεται απέναντι στο σπίτι μας και σε λίγο ακούσαμε το κροτάλισμα του πολυβόλου. Πενήντα ήρωες έδοσαν εκείνη τη στιγμή τη ζωή τους για τη λευτεριά. Κλεισμένος στο σπίτι μου, παρακολουθώ από ένα παραθυράκι όλα όσα γίνονταν. Τα σπίτια καίγονται ένα πος ένα. Όσους βρίσκουν μέσα αδιακρίτως τους εκτελούν επί τόπου και τους καίνε μαζί με τα σπίτια τους. Απέναντί μας βρίσκουν το γέρο Ηλία Μαλάνο 68 ετών. Τον εκτέλεσαν και τον έκαψαν με το σπίτι του.

   Οι εμπρηστές όλο και πλησίαζαν προς το σπίτι μας. Έτσι και αλλιώς είμαστε χαμένοι. Αποφασίζουμε να το σκάσουμε. Πηδάμε τη μάντρα του σπιτιού μαζί με τον αδελφό μου. Για κακή μας τύχη, βρέθηκαν μπροστά μας Γερμανοί. Εκεί χωρίς καμιά διατύπωση μας έστησαν στον τοίχο του σπιτιού μας, μπροστά στα μάτια της μάνας μας. Δυο πιστολιές κι ο αδελφός μου έπεσε νεκρός. Δεν πρόλαβα καλά-καλά να το δω πεσμένο κι έπεφτα κι εγώ χτυπημένος στο χέρι και στη κοιλιά. Πνιγμένος στο αίμα έβλεπα το Γερμανό να ετοιμάζεται για τη χαριστική βολή. Σαν κεραυνός αντήχησε η πιστολιά στ' αυτί μου. Ένα κόκκινο σύννεφο μου σκότισε τα μάτια. Αργότερα συνήλθα. Γύρω μου άκουγα τα γερμανικά γαυγίσματα. Έμεινα ακίνητος... Σώθηκα... Η σφαίρα με βρήκε στο αυτί και βγήκε από το μάγουλο. Μετά σαν έφυγαν τα σκυλιά, με πήραν στο νοσοκομείο. Σήμερα ζω, μάρτυρας της φασιστικής θηριωδίας...”

   Στη μνήμη όλων αυτών που εκτελέστηκαν εδώ, το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ καταθέτει στεφάνι.

Μαινεμένης και Μοργκεντάου (σημερινή Γέμελου)

  Εδώ εκτελέστηκε η 26χρονη Γιάκαλου Νίκη του Δημητρίου στις 7/3/44. Την ίδια μέρα, λίγο πιο πάνω, στην Πλ. Αγίου Γεωργίου εκτελέστηκε και ο 62χρονος Βενετάς Γεώργιοςτου Δημητρίου.

  Σε αυτό το σημείο εκτέλεσαν οι Γερμανοί στο Μπλόκο της 17ης Αυγούστου τον 47χρονο τσαγκάρη Κεχαγιά Γιάννη, έναν από τη “δρακογενιά” των κομμουνιστών της Ακροναυπλίας και Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Επαγγελματιών της πόλης μας. Την ίδια μέρα, κατά πάσα πιθανότητα στο ίδιο σημείο εκτελέστηκε και ο 26χρονος Βαρδόπουλος Άγγελος του Ευαγγέλου.

  Το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ, τιμώντας τη μνήμη τους, καθώς και όλων όσων θυσίασαν τη ζωή τους στο βωμό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του λαού μας, όπως κάθε χρόνο καταθέτει στεφάνι και σε αυτό το σημείο της πόλης μας.

Πλατεία Ηρώων (οδός Ροδοπόλεως)

Βρισκόμαστε σε άλλη μια γειτονιά – μετερίζι του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της περιόδου 1941-1944.

  Εδώ, στην περιοχή του Δημοτικού Κήπου και συγκεκριμένα στη σημερινή Πλατεία Ηρώων και στις οδούς Κνωσού, Αριστείδου, Τηλεμάχου, Πατρών, Μεσολογγίου, Κύπρου και Ικονίου γράφτηκε ακόμη μια σελίδα της ένδοξης Μάχης της Κοκκινιάς. Σε αυτήν την περιοχή, στις 7 Μάρτη του 1944, Κοκκινιώτες ΕΛΑΣίτες αντιμετώπισαν υπέρτερες δυνάμεις  Γερμανών και ταγματασφαλιτών. Ο άνισος συσχετισμός δυνάμεων τους υποχρέωσε να υποχωρήσουν σχετικά σύντομα προς τα Κιλικιανά. Σε αυτήν τη σύγκρουση έπεσαν ηρωικά ο ΕΛΑΣίτης Δημήτρης Ψαρράς ή Ψαρρός, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και ο φίλος και συναγωνιστής του Θανάσης Λαμπαδίτης.

   Λίγο πιο πέρα, Ροδοπόλεως και Γρηγορίου Ε', συνεργάτες των Γερμανών, που ο λαός και η ιστορία τους έχει στιγματίσει ως “γερμανοτσολιάδες” σκότωσαν άνανδρα στις 28 Μαΐου του ίδιου έτους τους άοπλους αδελφούς Μηνά και Κίμωνα Σολάκα.     

  Ο Μηνάς Σολάκας γεννήθηκε το 1918 στη Σμύρνη. Τεσσάρων χρόνων στην καταστροφή της πόλης   το 1922 έρχεται στην Κοκκινιά με τη χήρα μάνα του και με τον κατά δύο χρόνια μικρότερό του αδελφό Κίμωνα. Η αφοσιωμένη μάνα, για να μεγαλώσει τα παιδιά της αναγκάζεται να δουλεύει ως πλύστρα. Ήδη από την Α' Γυμνασίου, ο Μηνάς ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη κλήση του στα Μαθηματικά. Έχοντας όμως βιώσει τη φτώχεια και την αδικία, την ίδια περίοδο ξεχωρίζει για τις επαναστατικές του ιδέες. Ο Μηνάς τελείωσε τη Μαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών με άριστα. Ο καθηγητής του Παναγιώτης Ζερβός, αναγνωρίζοντας τις ιδιαίτερες ικανότητες του Μηνά, τον κράτησε κοντά του ως βοηθό, αλλά και ως αναπληρωτή του στην παράδοση μαθημάτων στο πανεπιστήμιο. Την ίδια περίπου περίοδο ο αδελφός του Κίμων έμαθε την τέχνη του χρυσοχόου.

   Ο Μηνάς Σολάκας είναι από τους πρώτους που οργανώνουν την Αντίσταση στην Κοκκινιά και ανέλαβε οργανωτικά καθήκοντα και τον τομέα της διαφώτισης της κοκκινιώτικης νεολαίας. Το ότι ο γιος της πλύστρας έγινε επαναστάτης επιστήμονας ήταν αρκετό για κάποιους για να τον καταδώσουν στις κατοχικές Αρχές. Η εκτέλεσή του έξω από το σπίτι του από τα Τάγματα Ασφαλείας έχει έντονα τα χαρακτηριστικά μιας “κατά παραγγελίας” δολοφονίας. Την ίδια ώρα οι γερμανοπροσκυνημένοι δολοφόνησαν και τον Κίμωνα Σολάκα, που βγήκε από το σπίτι για να στέρξει τον αδελφό του.

   Το Παράρτημα Κοκκινιάς της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ καταθέτει στεφάνι ως ένδειξη τιμής και ευγνωμοσύνης στους νεκρούς ήρωες του λαού μας. 

Κασταμονής και Ιωνίας

Η Μάχη της Κοκκινιάς (6-8 Μάρτη 1944) είναι μια από τις σημαντικότερες στην Ευρώπη μάχες εκ παρατάξεως με το Γερμανό κατακτητή μέσα σε πόλεις. Στα πλαίσια αυτής της ηρωικής μάχης, εδώ στην περιοχή των Κιλικιανών, στις 7 Μάρτη, ομάδα ΕΛΑΣιτών αποτελούμενη μεταξύ άλλων από τους Αγγέλικα Ανέστη, Σιγάλα Γιώργο, Παταγιάννη Λευτέρη, Προκοπίδη Γιάννη, Σοβατζή Γιώργο, Μαζαράκη Νίκο, Ζαφειρίου Βασίλη, τον ήρωα λοχαγό Χατζηβασιλείου Απόστολο, Αηδονόπουλο, Μακρίδη Λευτέρη, Αξιώτη Νίκο και το 17χρονο επονίτη Μακρίδη Ηλία, με επικεφαλής τον λοχαγό του ΕΛΑΣ Βογιατζή Γιώργο αντιστάθηκαν για πολλές ώρες στις πολυάριθμες ορδές των γερμανοτσολιάδων. Στο σημείο που βρισκόμαστε έπεσε μαχόμενος ο Βογιατζής και λίγο παραπέρα (Περγάμου και Θείρων) ο 17χρονος ΕΠΟΝίτης Ηλίας Μακρίδης από αδέσποτη σφαίρα. Καθώς οι μαχητές υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν χωρίς να μπορούν να πάρουν μαζί τους το κορμί του άψυχου καπετάνιου τους, οι μισθοφόροι των γερμανών κατακτητών βρήκαν την ευκαιρία να δείξουν για πολλοστή φορά το μίσος τους για τους ήρωες του λαού, αλλά και τον χωρίς τέλος ηθικό τους ξεπεσμό: κρέμασαν ανάποδα εδώ στη μουριά το γυμνό σώμα του Βογιατζή και το σκύλευσαν προχωρώντας σε ανομολόγητες πράξεις. Οι κτηνώδεις όμως πράξεις τους εξευτέλισαν μόνο τους εαυτούς τους. Ο Γιώργος Βογιατζής θα παραμένει εσαεί αμόλυντος στο πάνθεον των ηρώων του λαού μας!